Mięśniaki macicy są łagodnym procesem rozrostowym macicy, rozwijającym się najczęściej w ścianie macicy, czasem rosnącym „na zewnątrz” ze ściany macicy do jamy brzusznej. Występują u około 20% kobiet po 20 roku życia, najczęściej jednak pojawiają się między 35 a 45 rokiem życia. W tych latach życia występują u około 40% kobiet. Najczęściej nie dają dolegliwości, które pozwoliłyby na ich zdiagnozowanie do okresu okołomenopauzalnego (zwykle 41 – 45 r.ż.), kiedy to zaczynają gwałtownie się powiększać. Najczęściej przestają rosnąć lub zanikają wraz z menopauzą.
Strategią leczenia niechirurgicznego jest ograniczenie ich wzrostu do momentu ich samoistnego zanikania w okresie menopauzy, co ma miejsce zwykle kilka lat po ich zdiagnozowaniu. Interwencje takie jak Tradycyjna Medycyna Chińska (TMCh) często pozwalają uniknąć konieczności operacji.
Małe mięśniaki są zwykle bezobjawowe, większe mogą być przyczyną obfitych krwawień menstruacyjnych, a bardzo duże mogą przyczyniać się do poronień, silnych bólów brzucha i bardzo obfitych krwawień, których następstwem może być niedokrwistość. W takich sytuacjach interwencja chirurgiczna może być konieczna. Dlatego też często kobiety poszukują innych, mniej inwazyjnych sposobów leczenia tego schorzenia.
Chińscy lekarze są przekonani, że mięśniaki do wielkości gęsiego jaja (ok. 6,5 cm), mogą być skutecznie leczone za pomocą ziół chińskich w celu zmniejszenia ich wielkości do rozmiarów nie dających objawów lub, w wielu wypadkach, doprowadzenia do ich całkowitego usunięcia. W przypadku mięśniaka wielkości grapefruita (ok. 11,5 cm) zwykle nie oczekuje się jego całkowitego zniknięcia, gdyż mogłoby to być zbyt dużym obciążeniem dla pacjentki. Jest jednak możliwość zmniejszenia go do rozmiarów, przy których objawy nie będą uciążliwe lub będzie ich brak, a zabieg chirurgiczny nie będzie konieczny.
Najbardziej wyraźnym objawem mas brzusznych typu ji – ju (masy brzuszne typu ji i masy brzuszne typu ju) są odczucie rozpierania w brzuchu i ból. Ji odnosi się do widocznych mas brzusznych (takich, które wystają nad powierzchnię i są łatwo wyczuwalne podczas badania palpacyjnego), które powodują ból o stałej lokalizacji. W patogenezę wciągnięty jest układ krwionośny i zwykle wynikają z zaburzeń narządów zang (Wątroba, Śledziona). Ponieważ tworzą się w dłuższym okresie czasu, stan patologiczny jest poważny i są trudne do leczenia. Ju odnoszą się do niewidocznych mas, które dają nieokreślone co do lokalizacji bóle (ogólne, nieokreślone pobolewania brzucha lub ból brzucha, który występuje w różnym czasie w różnych miejscach). Odnoszą się do systemu qi, zwykle związane są z patologią narządów fu (pęcherzyk żółciowy, żołądek). Ju można wyczuć jako masę, gdy dochodzi do kumulacji qi, gdy qi się rozprasza, masa znika. Takie masy powstają zwykle w krótkim okresie czasu, stan patologiczny jest łagodny i generalnie łatwiej poddają się leczeniu niż masy brzuszne typu ji. Guzy brzuszne (np. mięśniaki), powiększenia wątroby i śledziony, hiperplastyczna gruźlica jelitowa, zaburzenia funkcjonalne układu żołądkowo-jelitowego i niezupełna niedrożność jelit mogą być diagnozowane i leczone zgodnie z tymi opisami.
Jako przyczyny mas brzusznych wymienia się depresję, niewłaściwą dietę, atak patogennego zimna i wilgoci lub toksyczne gorąco. Choroba ta według TMCh związana jest głównie z Wątrobą i Śledzioną. W patogenezie rolę odgrywa zastój qi, krwi oraz śluzu, a dotyczy osób, u których antypatogenna qi jest osłabiona. Przyczyną wewnętrzną, leżącą u podłoża powstania mas brzusznych, jest niedobór prawidłowej (antypatogennej) qi. Klasyczne źródła medycyny chińskiej piszą: „Ludzie z silną odpornością (z silną qi) nie mają mas brzusznych, tylko słabi ludzie (ze słabą qi) mogą cierpieć z ich powodu”. Masy brzuszne rozwijają się stopniowo, gdy prawidłowa qi słabnie i nie jest w stanie skutecznie przeciwstawiać się czynnikom patogennym. Choroba ta głównie związana jest z Wątrobą i Śledzioną. Zastój qi i krwi oraz gromadzenie śluzu odgrywają główną rolę w patogenezie mas brzusznych. Trzy podstawowe przyczyny to:
- Depresja i Zastój Qi i Krwi. Depresja powoduje zastój qi wątroby, co powoduje powstanie guzków ju. To prowadzi do zastoju krwi, a to z kolei w ciągu długiego czasu tworzy masy ji.
- Niewłaściwa dieta i powstawanie mętnego śluzu. Niewłaściwa dieta odnosi się do przejadania się lub nadużywania alkoholu, co uszkadza żołądek i śledzionę, prowadząc do powstawania mętnej wilgoci, ulegającej akumulacji i tworzącej śluz, co nasila zastój qi i krwi. Kombinacja tego powoduje powstanie mas brzusznych.
- Atak i zatrzymanie czynników patogennych. Gdy patogenne zimno, wilgoć, gorąco lub toksyny zaatakują, mogą pozostać przez długi czas. Zaburza to czynność narządów zang fu, powodując zastój qi i krwi oraz powstawanie mętnego śluzu. Po upływie dłuższego czasu powstają na tym podłożu masy brzuszne.
Każdy z tych mechanizmów lub ich kombinacja może przyczynić się do utworzenia mas brzusznych. Np. masy brzuszne mogą być spowodowane przez czynnik patogennego zimnego wiatru połączonego z wilgocią z powodu niewłaściwego sposobu odżywiania lub w wyniku połączenia depresji z zimnym wiatrem i śluzem.
Różnicowanie i leczenie
Zmiany patologiczne, występujące przy ju i ji są odmienne. W syndromie ju choroba jest zlokalizowana w układzie qi i podstawowym elementem leczenia jest uspokojenie wątroby, regulowanie krążenia qi i rozpraszanie akumulacji, z głównym naciskiem położonym na regulowanie krążenia qi. W syndromie ji zaburzony jest układ krążenia krwi i leczenie jest ukierunkowane na zaktywowanie krążenia krwi i usunięcie zastoju, zmiękczenie i rozproszenie mas, z głównym naciskiem na leczenie krwi.
Jeżeli syndrom ju jest leczony prawidłowo w swoich początkowych stadiach, wówczas objawy ulegają poprawie i choroba może nawet zostać wyleczona. Przedłużający się syndrom ju powoduje powstanie zastoju krwi i przechodzi w syndrom ji. Syndrom ji jest dzielony według czasu trwania choroby i jej manifestacji patologicznej na stadia początkowe, średniozaawansowane i późne. Ponieważ masy brzuszne są w stadium początkowym małe i miękkie, a opór qi jeszcze silny, leczenie jest ukierunkowane na usunięcie czynników patogennych. W czasie stadium średniozaawansowanego masy powiększają się i stają twardsze, ponieważ opór qi staje się słabszy niż czynniki patogenne. Tutaj eliminacja czynników patogennych musi być łączona ze wzmacnianiem obrony qi. W stadium zaawansowanym, późnym masy stają się bardzo twarde, a obrona jest zniszczona w znacznym stopniu, dlatego też leczenie koncentruje się na wzmacnianiu, a silne zioła eliminujące czynniki patogenne nie powinny być stosowane, gdyż mogą dalej osłabić qi.